Cùng nhau tìm hiểu nấm Chaga cùng với Tiến sĩ. Nguyễn Văn Dinh

Chaga (Inonotus obliquus) là một loại nấm ký sinh trên cây bạch dương mọc ở nơi khí hậu lạnh, như Bắc Âu, Nga, Canada, Alaska (Mỹ)... Nhưng loại nấm chaga chứa hàm lượng hoạt chất cao nhất được tìm thấy tại vùng siberia nước Nga. Từ ngàn năm qua, những cư dân vùng hàn đới đã quen dùng chaga để bổ trợ sức khỏe.

Chaga sống ở vực vùng lạnh, cực lạnh…

Nấm Chaga, tên khoa học là Inonotus obliquus, có nguồn gốc từ các vùng rừng rậm ở Bắc Bán cầu như Alaska, Bắc Canada và Siberia hoặc một số vùng khác tại bắc cực. Ngoài ra nấm Chaga còn được tìm thấy ở một số vùng khác như: vùng núi ChangBaiShan phía đông bắc của Trung Quốc, đảo Hokkaido của Nhật Bản. Tất cả những chốn kể trên đều có một đặc điểm chung là chúng thuộc khu vực vùng lạnh, thậm chí là cực lạnh, nhiệt độ trung bình là – 45 độ C và đều là nơi có sự xuất hiện của cây Bạch Dương.

Theo đánh giá của giới khoa học, chaga là loại nấm kiên cường nhất hành tinh. Càng ở trong điều kiện cực lạnh, nó càng phát triển mạnh. Vòng đời của nấm chaga bắt đầu bằng bào tử. Nó lợi dụng cành hoặc thân cây ốm yếu, bị thương mà bám vào, xâm nhập và ký sinh.

Lúc nhỏ, nấm chaga là những mảng màu trắng. Nó từ tốn hút dưỡng chất từ thân cây, giữ ký chủ sống sót khoảng 10 năm. Một cây nấm chaga trưởng thành có đường kính trung bình từ 20-30 cm, nặng khoảng 3- 5kg. Và để tích lũy đầy đủ chất dinh dưỡng đạt chuẩn. Cũng phải mất khoảng 20 năm để trưởng thành trước khi thu hoạch. Loại nấm này rất quý hiếm và khó tìm do mọc ở trong rừng sâu và hiểm hóc, nhưng nhiều người vẫn người muốn mạo hiểm vào rừng để tìm kiếm món hời này.

Tùy vào mỗi quốc gia mà nấm Chaga được gọi tên khác nhau, sau đây là một số tên gọi của nấm Chaga. Người Siberia gọi loại nấm này là “Món quà từ chúa trời” hoặc “Nấm của sự bất tử”. Người Nhật thì gọi là “Kim cương của rừng xanh”. Người Trung Quốc gọi nó với cái tên “Vua thực vật”, “linh chi Hoàng đế”. Người Nga thì gọi là “nấm mộng hoàn”… Nhưng hầu hết những tên gọi trên đều nhằm mục đích để nhấn mạnh sự quý hiếm của loại nấm này.

Chaga là một loại nấm khá “kén ở” bởi không phải ở đâu cũng có thể tìm được hay trồng được loại nấm này. Nấm chaga mọc trên cây bạch dương và hấp thụ chất dinh dưỡng từ vỏ cây để phát triển. Nếu ai đó nhìn thấy những khối u màu tối đen vô hình trên thân cây, tương phản hoàn toàn với vỏ cây màu trắng bạch dương, trong một khu rừng bạch dương. Đây chính là những nấm chaga, thông thường, nấm chaga được mọc trên cây bạch dương nên được gọi với một tên khác là “Nấm chaga Bạch Dương”.

Nấm Chaga không có hình dạng đặc trưng của các loại nấm, mà trông giống cục than cháy sém, bên ngoài màu đen, các mô bên trong có màu cam. Các cây nấm to nhỏ khác nhau. Loại nấm này thường rất cứng, có bề mặt sần sùi và nứt toác giống như đất khô cằn. Mỗi cây nấm lại có một màu sắc khác nhau giữa các tai nấm. Hương nấm dịu nhẹ mùi thảo mộc, khi ngửi rất dễ chịu. Nấm chaga chứa hơn 215 chất hữu ích cho sức khỏe, trong đó nổi bật là vitamin B phức hợp, vitamin D, potassium, các a xít amin, chất xơ, calcium, magie, sắt, mangan, kẽm… Đặc biệt, chaga có rất nhiều chất chống ô xy hóa (ORAC), theo Healthline. Trong Nấm chaga chứa nhiều dưỡng chất có lợi cho sức khỏe như adaptogen, steroid, polyphenol, melanin (sắc tố đen), superoxide dismutase và triterpene: betulin, inotodiol, lupeol, axit betulinic, beta-glucan-polysaccharid, phytonutrients, 29 chuỗi dài polysaccharide, liên kết protein xylo galacto glucan. Ergosterol, ergosterol peroxide, axit tramtonolinic, chất xơ, SOD, khoáng chất, các vitamin, đường glucan B, cellulose.

Lịch sử nghiên cứu nấm Chaga

Tuy vẻ ngoài có phần xù xì đen đúa nhưng nấm Chaga nổi tiếng giàu dinh dưỡng, có giá trị dược liệu tuyệt vời và cực tốt cho sức khỏe. Con người đã sử dụng chaga trong nhiều thế kỷ. Dân bản địa Nga và Siberia có thể là những người đầu tiên dùng chaga như một loại thuốc tự nhiên. Theo đó, vào thế kỷ 12, Sa Hoàng Valdimir Monomakh đã dùng nó để chữa bệnh ung thư môi. Nó đã được đề cập trong y thư sớm nhất là thế kỷ 16 như là cách điều trị ung thư, lở loét và bệnh lao.

Còn ở Phần Lan trong Thế chiến thứ II, có một thức uống ngọt làm từ nấm chaga rất được mọi người ưa chuộng, dùng thay thế cà phê, giúp tăng cường sinh lực và khả năng tập trung vào lúc cà phê và đường khan hiếm.

Hay các cộng đồng bản địa ở Alaska từ lâu nay đã săn tìm kiếm và sử dụng các dược liệu tự nhiên. Mặc dù thời thời gian trôi qua đã khiến loại nấm này không còn được nhiều người biết đến, nhưng truyền thống và các câu chuyện truyền miệng về công dụng của nấm chaga đã được lưu truyền qua các thế hệ ở khu vực Alaska.

Cư dân Alaska vẫn luôn tôn vinh văn hóa tìm kiếm thức ăn. Tùy thuộc vào mùa, họ lang thang trên những con đường mòn, rừng và sườn đồi của bang với xô hoặc giỏ, tìm kiếm quả việt quất, cỏ dại hay nấm. “Dân Alaska lâu nay là người săn bắt, hái lượm, tìm kiếm thức ăn, đó là bản sắc của chúng tôi”, bà Kate Mohatt, nhà sinh thái học của Rừng Quốc gia Chugach và là người sáng lập Hiệp hội Nấm Turnagain, nói.

Nhưng chỉ đến thập kỷ trước, nấm chaga mới được phương Tây biết đến nhiều hơn và được gọi là “siêu thực phẩm” chữa bệnh. Loại nấm này đã được ca ngợi như một phương pháp chữa bách bệnh kỳ diệu, từ ung thư đến cảm lạnh thông thường. Thế nhưng cho đến nay, có rất ít nghiên cứu khoa học chứng minh cho những điều này. Nếu như các nghiên cứu trên động vật và trong ống nghiệm cho thấy kết quả tích cực trong các lĩnh vực ung thư, viêm nhiễm và miễn dịch, nhưng mới chỉ có rất ít các nghiên cứu trên con người về những tác dụng thần kỳ.

Thành phần nấm Chaga

Nấm Chaga chứa hơn 215 hợp chất khác nhau, bao gồm:

• Polysaccharides: Đây là nhóm hợp chất chiếm hàm lượng lớn nhất trong nấm Chaga, chiếm khoảng 50 - 70% trọng lượng khô. Polysaccharides trong nấm Chaga có khả năng tăng cường hệ miễn dịch, chống oxy hóa, giảm viêm và hỗ trợ điều trị ung thư.
• Triterpenes: Triterpenes là nhóm hợp chất có khả năng chống oxy hóa, giảm viêm và bảo vệ gan.
• Beta-glucans: Beta-glucans là nhóm hợp chất có khả năng tăng cường hệ miễn dịch, chống oxy hóa và giảm cholesterol.
• 

Ngoài ra, nấm Chaga còn chứa các chất dinh dưỡng khác như:

• Vitamin: Nấm Chaga chứa nhiều vitamin B, vitamin D, vitamin C và vitamin E.
• Khoáng chất: Nấm Chaga chứa nhiều khoáng chất như canxi, kali, sắt, kẽm, đồng, mangan và selen.
• Axit amin: Nấm Chaga chứa 18 loại axit amin thiết yếu cho cơ thể.

Hàm lượng dinh dưỡng

Như đã nhắc đến, với cái tên “thần dược”, nấm Chaga loại phát huy tác dụng của nó nhờ vào lượng lớn dưỡng chất. Hàm lượng dinh dưỡng của nấm Chaga có thể thay đổi tùy thuộc vào môi trường sinh trưởng, phương pháp thu hoạch và chế biến. Tuy nhiên, theo một số nghiên cứu khoa học, hàm lượng dinh dưỡng trung bình của 100 gram nấm Chaga khô như sau: 

Các tác dụng chính của nấm Chaga

Tăng cường hệ miễn dịch

Nấm chaga có khả năng tăng cường miễn dịch cho con người rất hữu hiệu, nhờ dồi dào polysaccharides (đường đa) tự nhiên. Polysaccharide là chất kích thích miễn dịch mạnh nhất từng được biết đến, phòng chống rất mạnh mẽ khối u lành tính và ác tính, làm giảm cholesterol và chất béo trung tính, điều hòa lượng đường trong máu, chữa lành vết thương, trẻ hóa làn da và có nhiều lợi ích khác. Khi sử dụng Polysaccharide, các tế bào miễn dịch trở nên chủ động hơn, mạnh hơn, hiệu quả trong tấn công và tiêu diệt virus, vi khuẩn có hại xâm nhập vào cơ thể. Bên cạnh đó, Beta-glucans cũng là hợp chất giúp điều chỉnh tăng cường các hoạt động truyền tín hiệu cho các tế bào miễn dịch.

Nấm Chaga giúp các tế bào bạch cầu thực hiện nhiệm vụ của cơ thể. Những tế bào này giúp cơ thể chống lại nhiều thứ từ vi khuẩn có hại đến các sinh vật gây bệnh khác có thể xâm nhập vào cơ thể con người. Đồng thời chống lại vi khuẩn có hại, nấm giúp cơ thể loại bỏ các tế bào bị đột biến. 

Giúp hạn chế các khả năng viêm nhiễm

Thành phần Cytokine là các protein đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và giới hạn tình trạng viêm. Đặc tính chống viêm của nấm hỗ trợ giảm các triệu chứng của bệnh vẩy nến, một bệnh viêm da mãn tính. Ngoài ra, Triterpenes và Beta-glucans trong nấm Chaga còn có khả năng cải thiện các tình trạng viêm nhiễm của viêm khớp, viêm loét dạ dày,...

Hỗ trợ chống các tế bào ung thư

Nấm Chaga có khả năng ức chế sự phát triển của một số tế bào ung thư. Lợi ích sức khỏe tiềm tàng của nấm Chaga đối với bệnh nhân ung thư đã được khoa học chứng minh.
Một nghiên cứu được thực hiện vào năm 2010 đã quan sát thấy nấm Chaga làm chậm sự phát triển của các tế bào ung thư ở vú, cổ tử cung và phổi. Khác với các phương thức điều trị truyền thống như xạ trị và hóa trị, việc sử dụng nấm Chaga để điều trị ung thư không gây hại các tế bào không mang triệu chứng ung thư.

Hoạt chất Acid betulinic (phytosterol) chaga rất giàu acid betulinic, một phytosterol tự nhiên có trong vỏ cây bạch dương. Nhờ có nấm chaga, betulin từ cây bạch dương được chuyển đổi thành acid betulinic dễ hòa tan, để khi chúng ta uống nấm chaga thì chất này sẽ ngấm vào máu. Acid betulinc kích thích quá trình apoptosis (kích hoạt các tế bào ung thư tự hủy diệt). 

Chaga là loại nấm duy nhất có chứa acid betulinic với độ pH thấp nhắm trực tiếp vào các tế bào ung thư, chống và giảm kích thước khối u. Các đặc tính chống ung thư acid betulinic hiện đang được nghiên cứu là một tác nhân rất tốt với bệnh nhân ung thư đang hóa trị liệu. Acid betulinic hoạt động chống khối u mạnh mẽ nhưng hầu như không gây ra tác động phụ và không có độc tính. 
Acid betulinic cũng được thử nghiệm về hiệu quả trong điều trị HIV, cho thấy hoạt tính chống đột biến cao, có khả năng làm giảm số lượng và tần số đột biến của nhiễm sắc thể và gen. 
Acid betulinic cũng đã được khám phá như là một phương pháp điều trị tiềm năng cho virus hợp bào hô hấp (RSV) là tác nhân gây ra các triệu chứng giống như cảm lạnh và viêm phổi nghiêm trọng. 

Hỗ trợ sức khỏe tim mạch

Nấm Chaga có khả năng giảm cholesterol xấu LDL và tăng cholesterol tốt HDL. Nấm được biết chứa nhiều chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào khỏi tác hại của các gốc tự do. Các cholesterol xấu và gốc tử tự do là những yếu tố có thể làm tổn thương động mạch, dẫn đến xơ vữa động mạch và các vấn đề tim mạch khác.

Được mệnh danh là “siêu thực phẩm”, chaga vô cùng hữu hiệu trong việc bồi bổ sức khỏe, giảm mệt mỏi, đau nhức, chống stress, điều tiết năng lượng, hỗ trợ tiêu hóa, hô hấp, giúp cơ thể hoạt động hiệu quả. Chaga làm giảm cholesterol xấu, điều trị cao huyết áp, tiểu đường - những “bệnh nhà giàu” đang là vấn nạn của thế kỉ 21, theo Healthline.

Tăng năng lượng, giảm căng thẳng và giúp trẻ hóa làn da

Thức uống từ nấm Chaga giúp khôi phục năng lượng vô cùng hiệu quả, làm tăng sức bền và độ dẻo dai khi làm việc. Ngoài ra, nhờ có chứa Melanin, một chất chống oxy hóa tự nhiên, cùng hàm lượng chất chống oxy hóa cao, nấm Chaga hỗ trợ đáng kể, giúp bạn sở hữu một làn da căng tràn sức sống và khỏe mạnh.

Điều chỉnh mức đường huyết

Theo Healthline  - trang web sức khoẻ nổi tiếng của Mỹ cho biết, đã có một số nghiên cứu trên chuột bạch bị tiểu đường, béo phì cho kết quả, khi cho chuột dùng chiết xuất từ nấm Chaga đã làm giảm lại lượng đường trong máu và tạo ra các kháng insulin tốt hơn so với những chuột không dùng chiết xuất nấm Chaga.

Sử dụng nấm chaga có thể giảm chỉ số đường huyết

Cơ chế tác động của sp Chaga betics gold tới bệnh tiểu đường

• Ức chế quá trình phân giải carbohydrates thành đường của enzyme alpha - glucosidase từ đó ngăn cản việc tạo thành glucose ở ruột.
• Ngăn cản glycogen chuyển hóa thành glucose ở gan và cơ, giảm lượng glucose trong máu
• Thúc đẩy hoạt động của các enzym phân giải đường nhờ cơ chế tác động vào các tế bào beta đảo tụy, từ đó giúp tăng sản sinh insulin.

Chống lão hoá

Cung cấp cho cơ thể nhiều chất chống oxy hóa có thể giúp làm chậm quá trình lão hóa. Mặc dù chưa có nghiên cứu nào kết luận chính xác việc nấm Chaga giúp chống lão hóa, nhưng trong nấm Chaga có chất giúp chống lại stress oxy hóa khác nên cũng có thể chống lại sự lão hóa. Hoạt chất superoxide dismutase (SOD) có trong nấm chaga chiếm 35000 đơn vị. - Đây là một enzym quan trọng trong nấm chaga và có nhiều tác dụng có lợi cho sức khỏe như Chống oxi hóa, bảo vệ tế bào, giúp giảm quá trình lão hóa và duy trì sự trẻ trung của cơ thể.

Chaga Betics Gold đạt giải thưởng “Huy chương vàng vì sức khỏe cộng đồng" năm 2024.

Tiến sĩ. Nguyễn Văn Dinh